مشکالت پستان در شیر دهی

)پری پستان( - حالت طبیعی ، دوطرفه ، 3-5 روز اول ، هنگام افزایش شیر در طی مرحله دوم تولید شیر - بموازات تولید شیر بیشتر ، خون بیشتری نیز در پستان جریان می یابد. - پستان ها بزرگتر ، گرم تر، سنگین ، بدون درد )کمی ناراحت( و بدون تب و قرمزی با جریان شیر طبیعی رفع پری پستان - تغذیه مکرر شیرخوار ، کمپرس سرد در بین وعده های شیردهی - ظرف چند روز پستانها متناسب با نیاز شیرخوار شیر تولید خواهند کرد. علت ایجاد احتقان پستان چیست و درصورت بروز احتقان در پستان چه باید کرد ؟ تب به دنبال پری پستانها واحتقان - در زنانی که به نوزاد خود شیر نمی دهند شایع است. - اگر پستان از شیر تخلیه نشود ، شیر،خون و لنف موجب تورم پستان شده و جریان شیر را متوقف خواهد کرد . - پستانها تحت فشار، سفت ،براق ، داغ ، متورم ، قرمز و دردناک )گاها درد زیر بغل(، نشت شیر - 5-3 روز پس از زایمان به حداکثر می رسد ، عموما دو طرفه ، امکان تب خفیف محدوده )8/39-37 ،)تب به ندرت بیش از 4-16 ساعت پابرجا می ماند. - درصورت تداوم احتقان ، رفلکس مهار کننده شیرسازی باعث کاهش تولید شیر - اگر نوک پستان تحت کشش باشد ، پستان گرفتن نوزاد سخت شده و می تواند موجب زخم نوک پستان - پستان ها بزرگ و آویزان ، ورم عمومی یا ازدیاد فشار خون علل احتقان پستان - تاخیر در شروع تغذیه با شیر مادر پس از تولد - پستان گرفتن نادرست که شیر به طور موثر برداشت نشود. - تغذیه نامکرر ، عدم شیردهی در شب و دفعات کوتاه مدت تغذیه - درد و جراحت نوک پستان پیشگیری از احتقان پستان - شروع زودرس تغذیه با شیر مادر در ساعت اول پس از تولد - تغذیه مکرر و برحسب میل و تقاضای شیرخوار - وضعیت شیردهی مطلوب و گرفتن صحیح پستان و شیردوشی در صورت نیاز - پرهیز از پستانک و بطری - تخلیه کامل یک پستان قبل از دادن پستان دیگر - ماساژ پستان بعد تغذیه در 4 روز اول کمک کننده است. - ادامه شیردهی ،مسکن، اصالح گرفتن پستان ، دوش آب گرم یا کمپرس گرم به مدت 20دقیقه روی پستان قبل از شیردهی ، فشردن پستان در حین تغذیه - نرم کردن هاله پستان قبل گرفتن پستان با کمی دوشیدن - در صورت ورم هاله پستان کاهش ورم با روش استفاده از فشار انگشت ها در هاله اطراف نوک پستان - کمپرس سرد روی پستان ها جهت کاهش احتقان بعد از تغذیه شیرخوار - استفاده از برگ کلم روی پستان ها به مدت 15-20 دقیقه 3تا4بار در روز برای کاهش ورم و درد بعد تغذیه - دوشیدن شیر بعد از تغذیه - ماساژ گردن و پشت و ماساژ مالیم پستان ها کمک کننده اگر مادر تمایل به شیردهی نداشته باشد : - داروهای الزم ، کیسه سرد و بستن پستانها - عوامل دارویی یا هورمونی برای سرکوب تولید شیر توصیه نمی شوند. عفونت پستان و یا ماستیت چیست و چه اقدامی باید انجام شود ؟ انسداد مجرای شیر و ماستیت - جمع شدن شیر در یک قسمت از پستان = انسداد مجرا - اگر شیر در بخشی از پستان بماند باعث تورم بافت پستان و ماستیت غیر عفونی می شود. - می تواند منجر به ماستیت عفونی شود. - عالئم انسداد مجرا ، توده قرمز، دردناک یا حساس، معموال تب ندارد و حال عمومی خوب ماستیت - در 2تا10 درصد موارد دیده می شود. - ماستیت یعنی التهاب پستان ، بخشی و یا تمام رادرگیر کرده است ، به عنوان قاعده کلی تا پایان هفته سوم یا چهارم پس از زایمان بروز نمی کند ، به ندرت قبل از پایان هفته اول پس از زایمان - اغلب متعاقب توقف جریان شیر ) از انسداد مجاری شیر به سادگی تشخیص داده نمی شود( و احتقان چشمگیر ، نشت شیر از مجاری به بافت های اطراف ، عموما یکطرفه - تشخیص ماستیت اغلب بر اساس عالئمی شبیه آنفوالنزا، لرز که کمی پس از آن تب و افزایش ضربان قلب ، سر درد ، بی حالی عمومی و پوست پستان دچار قرمزی ، سفتی ، براقی ، تورم و درد شدید قسمتی از پستان باشد - عالئم ماستیت عفونی و غیرعفونی مشابه - اگر درمان ماستیت زود شروع نشود و یا کامل نباشد می تواند منجر به آبسه پستان گردد علل ماستیت ) غیر عفونی( - تخلیه ناکافی پستان - جابجایی زود از پستان اول به دوم ، بسته شدن یک یا چند مجرای شیر و یا نوک پستان ، فشار موضعی روی پستان )کمربند ایمنی، لباس تنگ ، خوابیدن روی پستان( - مهار رفلکس جهت شیر - محدودیت ناگهانی دفعات شیردهی و طول مدت تغذیه - بیماری و یا جدائی مادر یا شیرخوار - شیر ندادن در شب )خواب طوالنی شیرخوار در شب و یا مکیدن بطری و پستانک( - وضعیت شیردهی نامناسب و نادرست گرفتن پستان )برداشت کم شیر( - از شیر گرفتن ناگهانی - جراحی نوک پستان ، احتقان پستان درمان التهاب پستان )ماستیت( - بخش مهم درمان ، بهبود تخلیه شیر از قسمت مبتالی پستان است. - ادامه شیردهی ، اصالح جریان شیر )مهمترین اقدام تخلیه مکرر شیر از پستان ( - شیردهی مکرر و یا دوشیدن شیر پس از شیر دادن - شیر دادن در ابتدا از پستان مبتال )مگر خیلی درد داشته باشد( - اصالح گرفتن پستان و یا تغییر وضعیت شیردهی در هرنوبت - افزایش دریافت مایعات و استراحت مادر و نه پستان - درصورت نیاز دادن مسکن به مادر - کمپرس گرم پستان قبل از شیردهی و کمپرس سرد بعد از شیر دادن و یا برگ کلم در فواصل تغذیه - ماساژ مالیم مجرای بسته یا ناحیه مبتالی پستان به سمت نوک پستان قبل یا حین شیردهی - اگر درمان قبل از چرکی شدن شروع شود عفونت در 48 ساعت بهبود می یابد. درمان دارویی ماستیت - درصورت ادامه تب ، عدم بهبودی یا بدتر شدن عالئم در طی 24 ساعت ارجاع فوری به پزشک )آنتی بیوتیک 10 الی )14 - درمان ضد التهاب : ایبو بروفن یا مسکن ضعیف - سفالکسین 500 میلی گرم هر 6ساعت 7تا10 روز ، درصورت عدم تخفیف عالئم بعد از 48 ساعت ارجاع به متخصص زنان آبسه پستان چیست و چه اقدامی باید برای بهبود وضعیت انجام شود ؟ آبسه پستان - تجمع موضعی چرک با جدار مشخص در بافت عفونی - علت : - عارضه ماستیت عفونی 2 _ %11% - تقریبا همیشه بدنبال درمان نامناسب و غیرموثر ماستیت - میزان بروز آبسه 1/0 درصد - درصورتیکه تب درعرض 48-72ساعت پس از شروع درمان ماستیت برطرف نشود و یا توده قابل لمس باشد و جود آبسه مطرح می شود. - عالئم و نشانه های آن شامل بیحالی ، تهوع ، خستگی زیاد ، درد عضالنی همراه تورم و قرمزی موضعی است. - درمان آبسه نیز شبیه ماستیت است اما ممکن است برای تخلیه چرک نیاز به شکافتن آبسه هم باشد - تغذیه شیرخوار با شیر مادر از پستان مبتال منعی ندارد مگر اینکه آبسه به مجاری شیر سر باز کرده باشد ) معموال آبسه به بیرون از نسج پستان باز می شود( - درمان درناژ با جراحی ، بیهوشی عمومی یا آسپیراسیون سوزنی با هدایت سونوگرافی و بی حسی موضعی - اگر آبسه پستان شکافته شود و شکاف نزدیک در محل گرفتن پستان نباشد ادامه تغذیه از پستان مبتال بدون اشکال است. - اگر محل شکاف به نوک پستان و هاله نزدیک باشد می تواند مدت 48 تا 72 ساعت شیر آن پستان را بدوشید و دور بریزید ولی تغذیه کودک را از پستان دیگر ادامه دهید. گاالکتوسل - گاالکتوسل ها کیست های حاوی شیر هستند که از انسداد مجرای شیر ناشی می شوند. - در دوران بارداری، شیردهی و بعد از ، از شیر گرفتن به صورت توده های کیستیک ، گاه بسیار بزرگ ظاهر می شوند. - تازمانی که عفونی نشده اند معموال بدون درد هستند. - در ابتدا آنها حاوی مایع شیری هستند ، اما با گذشت زمان با جذب مجدد مایع ، محتوای آن غلیظ تر ، خامه ای یا روغنی می شود. - سونوگرافی روش اصلی تصویربرداری تشخیصی برای تشخیص گاالکتوسل از سایر توده های پستانی است. - آسپیراسیون با نشان دادن مشخصه محتوای شیری ، تشخیص گاالکتوسل را تایید کرد. - در مادرانی که تشخیص گاالکتوسل با آسپیراسیون تایید می شوند ، تنها در صورتی که گاالکتوسل برای مادر آزار دهنده باشد ، آسپیراسیون سوزنی مکرر یا برداشتن با جراحی الزم است. - شیردهی به طور کلی می تواند در حسین آسپیراسیون یا برداشتن ادامه یابد و بدخیمی را حذف می کند. زخم و شقاق پستان به چه دلیل ایجاد می شود ؟ حساس شدن نوک پستان - در آخر بارداری و اوایل شیردهی - حساس شدن پستان باید از زخم نوک پستان افتراق داده شود - با شدت بیشتر در 3-6 روز بعد زایمان )روز4 به اوج می رسد( و تقریبا هفت روز پس از زایمان کامال برطرف - تقریبا 30 ثانیه تا یک دقیقه پس از شروع مکیدن کاهش - اگر حساس و دردناک بودن به قدری باشد که مادر از دهان گذاشتن سینه در دهان شیرخوار بترسد یا نوک پستان دچار صدمات قابل رویت باشد ، طبیعی نیست و نیاز به توجه دارد. نیپلهای دچار شقاق سبب دردناک شدن شیردهی می شوند و ممکن است اثر مخربی بر تولید شیر داشته باشند. - این شکافها مسیری برای ورود باکتری های پیوژن )چرکزا( فراهم می کنند. - چون ممکن است شیر خشک شده تجمع پیدا کند و سبب تحریک نیپل ها شود ، شستوشوی دور نوک پستان با آب و صابون مالیم قبل و بعد از شیردهی مفید است. علل درد و زخم و شقاق نوک پستان - پستان گرفتن نادرست - استفاده از بطری و پستانک ، شستوشوی مکرر پستان با صابون و الکل - متعاقب احتقان پستان - کشیدن پستان از دهان شیرخوار - شیردوشی با قدرت مکش زیاد یا تنوره تنگ شیردوش و یا محافظ نوک پستان - کاندیدا از طریق دهان شیرخوار به نوک پستان منتقل می شود. - فرنولوم کوتاه زیر زبان شیرخواراجاه نمی دهد زبان روی لثه را بپوشاند و سبب ساییدگی نوک پستان می شود. - درد و زخم نوک پستان منجر به کوتاه شدن طول مدت شیردهی و یکی از شایع ترین علل از شیر گرفتن زودرس است. درمان درد و زخم نوک پستان - ادامه شیردهی ، تغییر و یا اصالح وضعیت شیردهی و آموزش صحیح گرفتن پستان مهم ترین اقدام است. - یافتن علت و درمان مناسب آن - ماساژ و کمپرس گرم پستان قبل شیردهی جهت کمک به جاری شدن شیر - شیردهی ابتدا از طرف پستان سالم یا کم ضایعه تر اگر شقاق شدید باشد نباید به شیرخوار اجازه داد از سمت مبتال تغذیه کند . در عوض پستان به طور منظم با پمپ تخلیه شود تا ضایعات التیام یابد. - استفاده از شیر مادر و یا کرم النولین خالص موضعی در صورت خشکی و یا سوزش نوک پستان پس از شیردهی ) نرم و چرب( - در معرض هوا و نور قراردادن و استفاده از سشوار - شیردهی به دفعات و در حاالت مختلف - استفاده از محافظ پستان و نه محافظ نوک پستان در فواصل شیردهی به منظور کاهش تماس نوک پستان با لباس - استفاده از حفاظ نیپل (shield nipple (به مدت 24 ساعت یا بیشتر )مشکل را بدتر چون باعث تحریک کمتر پستان و کاهش تولید شیر( - اگر فرنولوم آن قدر کوتاه است که نمی تواند زبانش را روی لثه بیاورد و زخم نوک پستان 2 الی 3 هفته ادامه داشته ، شیرخوار را برای برش فرنولوم کوتاه ارجاع می دهند. عفونت قارچی کاندیدا ) برفک( - برفک عفونتی است که توسط قارچ کاندیدا آلبیکانس ایجاد می شود. - عفونت کاندیدایی اغلب به دنبال استفاده از آنتی بیوتیک ها که در درمان ماستیت یا سایر عفونت ها یا پس از سزارین به کار می روند ، بروز می نمایند. برفک درمورد درد و زخم نوک پستان - اگر در شروع شیردهی ایجاد و با رها کردن برطرف می شود به احتمال زیاد مربوط به نحوه پستان گرفتن شیرخوار است. - دردی که حین شیرخوردن بدتر می شود و پس ار پایان شیردهی هنوز ادامه دارد و مادر آن را به سوختن یا فرورفتن خنجر تشبیه می کند ، به احتمال زیاد مربوط به قارچ است ) عامل برفک دهان( - پوست قرمز ، براق ، خارش دار و پوسته پوسته و گاه همراه با از دست دادن رنگ قهوه ای نوک پستان - دهان شیرخوار را از نظر وجود لکه های سفیدقارچ چک کنید - شیرخوار ممکن است بثورات جلدی قارچی در ناحیه پوشک داشته باشد. - از مادر درمورد ابتال قبلی به کاندیدیا یا هر شرایطی نظیر مصرف آنت یبیوتیک که او را مستعد ابتال به کاندیدا کند سوال کنید. درمان - قارج نوک پستان و دهان شیرخوار هر دو را درمان کنید که از تدوام عفونت و انتقال مجدد از مادر و شیرخوار به یکدیگر جلوگیری شود. - پس از دو روز اگر برفک بدتر شده ، مادر گوش پاکن را آغشته به یک میلی لیتر محلول نیستاتین نموده و بر روی لکه های سفید برفک داخل دهان شیرخوار بمالد. این کار را هر 6 ساعت تکرار نموده و به مدت 7 روز ادامه دهد. - درصورتی که بعد از 2 روز علیرقم درمان با نیستاتین ، برفک دهانی شیرخوار بهتر نشد یا شیرخوار در پستان گرفتن مشکل دارد : - مادر گوش پاکن را آغشته به محلول ویوله دوژانسین )25درصد( نیم غلظت نموده و بر روی لکه های سفید برفک داخل دهان شیرخوار بمالد .این کار را هر 6 ساعت تکرار نموده و به مدت 7 روز ادامه دهد. اگر برفک دهان شیرخوار تغییری نکرده یا بهتر شده است و شیرخوار مشکل تغذیه ای ندارد ، درمان را به مدت 5 روز دیگر ادامه بدهید. - عفونت موضعی با داروهای ضد قارچ موضعی مانند ، میکونازول 2 %یا کلوتریمازول یا نیستاتین درمان می شود ) کتوکونازول و ایتراکونازول ممونوع است(. بعد از هر شیردهی باید کرم ضد قارچ را به پستان مالید و آن را تا 14 روز یا چند روز پس از رفع عالئم ادامه داد. - کرم های ضد قارچ ، آنتی بیوتیک و کورتون شستن نمی خواهند )کورتون یک الیه نازک روزانه 2-3 بار استفاده شود( صاف بودن نوک پستان - نیازی به تشخیص و درمان نوک پستان صاف یا فرورفته در بارداری نیست. معموال اقدام خاصی الزم نیست. - تالش در گرفتن صحیح پستان توسط شیرخوار قبل از احتقان و زخم نوک پستان - دوشیدن مستقیم شیر به داخل دهان شیرخوار - دوشیدن شیر به منظور نرم شدن هاله و دادن شیر دوشیده با فنجان - استفاده پمپ شیردوش یا سرنگ 20 توسط خود مادر برای کمی برجسته نمودن نوک قبل از گرفتن پستان - استفاده از محافظ پستان در فواصل شیردهی به منظور برجسته نمودن بیشتر نوک پستان )کمک کننده( - استفاده کوتاه مدت و صحیح از محافظ نوک پستان با کمک مشاور شیردهی در صورت عدم موفقیت نوک پستان تورفته - درمان قبل از زایمان کمک کننده نیست . ممکن است کاذب و یا واقعی باشد ) اگر تورفتگی شدید باشد در چند ماه آخر هر روز تالش شود با فشار انگشتان نیپل به سمت خارج جابجا شود( - دادن اعتماد به نفس به مادر - آموزش مناسب در نحوه گرفتن پستان با حداکثر نسج پستان نرم تر شدن پستان ها در هفته اول یا دوم بعد از زایمان ) تسهیل در گرفتن پستان( - ترغیب مادر به برقراری تماس زیاد پوست با پوست با شیرخوار و تغذیه مکرر بر حسب تقاضای او قبل از اینکه پستانش محتقن و سفت شود. نوک پستان فرو رفته - قرارگرفتن شیرخوار در یک وضعیت خاص ، مثال بعضی از مادران وضعیت زیربغلی را مفید یافته اند و مکیدن شیرخوار راحت تر انجام شده است. - تحریک و فشردن لبه هاله ممکن است در بیرون کشیدن نوک پستان قبل از شیردهی در مواردی که نوک پستان فرورفته کاذب باشد ، شیرخوار را برای گرفتن پستان کمک می کند. - استفاده از یک پمپ دستی و یا سرنگ 20 برای بیرون کشیدن نوک پستان - استفاده کوتاه مدت و صحیح از محافظ نوک پستان در صورت عدم موفقیت بخصوص در نوک پستان فرورفته واقعی با کمک مشاور شیردهی - پیشگیری از بروز احتقان از همان ابتدا با شروع دوشیدن شیر - کمک به مادر برای شیردوشی و دادن شیر با فنجان در صورت عدم توانایی در گرفتن پستان - دوشیدن مقدار کمی از شیر مستقیما به داخل دهان شیرخوار و گذاشتن مکرر او به پستان و مشاور شیردهی درصورت نیاز نتیجه - عوامل مهم در پیشگیری بیماری های پستان در شیردهی : - شروع زودرس تغذیه با شیر مادر در ساعت اول پس از تولد - وضعیت شیردهی مطلوب و گرفتن صحیح پستان - تغذیه مکرر و برحسب میل و تقاضای شیرخوار - شیردوشی در صورت عدم تخلیه پستان - درد و زخم نوک پستان منجر به کوتاه شدن طول مدت شیردهی و یکی از شایع ترین علت از شیر گرفتن زودرس است - باور غلط : هر درد در پستان و نوک آن نیاز به آنتی بیوتیک دارد و حقیقت اینکه اکثر دردهای پستان میکروبی نیستند و نیاز به آنتی بیوتیک ندارند. شعار هفته جهانی شیر مادر سال 2023 ))نگاهی نو به شیردهی مادران شاغل در خانواده ، محل کار و جامعه(( مادران عزیز درصورت نیاز به مشاوره ی شیردهی می توانند ازخدمات مرکز مشاوره شیردهی شهرستان واقع درمرکز سالمت قائمیه بهره مند گردند. تهیه وتنظیم: اعظم جاوری کارشناس مسئول سالمت مادران شهرستان - نسرین سبزواری کارشناس مامایی منابع - دکتر محمود راوری ، برنامه دوره آموزشی مشاور شیردهی ، وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی - حمایت و ترویج تغذیه با شیر مادر در بیمارستان های دوستدار کودک ) دوره آموزشی استاندارد 20ساعته( - بارداری و زایمان ویلیامز 2022 ،گلبان